بررسی گیاه درمانی بومی و اولویت‌بندی کسب و کارهای مرتبط با گیاهان دارویی در مراتع چهارباغ استان گلستان

با توجه به توانمندی­های طبیعی استان گلستان برای تولید گیاهان دارویی، می­توان با آشنا کردن هر چه بیشتر جوامع محلی با گیاهان دارویی و خواص درمانی آنها، زمینه را حداقل برای گسترش بازار داخلی فراهم کرد. در تحقیق حاضر سعی بر آن است که خواص و نحوه استفاده محلی گیاهان دارویی مراتع چهارباغ و کسب و کارهای مرتبط با آن بررسی شود. پس از شناسایی مهم‌ترین گیاهان دارویی با پرسش از جوامع محلی، کسب و کارهای مرتبط با گیاهان دارویی با نظرسنجی از صاحب‌نظران گیاهان دارویی و کارشناسان منابع طبیعی به تعداد 65 نفر به روش نمونه­گیری هدفمند اولویت‌بندی شد. ابزار گردآوری داده­ها، پرسشنامه‌های باز و مصاحبه است. سوالات مورد نیاز از طریق مطالعات اکتشافی و رویکرد تحلیل محتوا در دو سطح به صورت سلسله مراتبی تدوین و ملاک عمل قرار داده شد. روایی پرسشنامه براساس نظر جمعی از صاحب‌نظران و استادان مجرب و پایایی آن بر اساس محاسبه آزمون آلفای کرونباخ در محیط نرم‌افزار SPSS23 انجام شد. از طریق فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) بر اساس وزن­دهی، کسب و کارهای گیاهان دارویی در محیط نرم­افزار EXPERT CHOICE اولویت­بندی شد. امتیازدهی به هر یک از سوالات پرسشنامه در هر سطح در قالب مقیاس طیفی لیکرت انجام شد. تعداد 9 گونه­ مهم دارویی شناسایی شد و مهم‌ترین کسب و کار در سطح اول، تولیدی-خدماتی (با وزن نسبی 416/0) و فرآوری اولیه (با وزن نسبی 231/0) است. سایر کسب و کارهای مهم به‌ترتیب عبارتند از بازاریابی (با وزن نسبی 270/0)، کاشت (با وزن نسبی 200/0)، پودر، بسته‌بندی (با وزن نسبی 282/0) و تولید دمنوش (با وزن نسبی 252/0) معرفی شد. با توجه به امکان­پذیری و ضرورت بالای کارگاه­های عرق گیری، بسته­بندی و خشک کردن گیاهان دارویی از قبیل پونه و آویشن در منطقه، پیشنهاد می‌شود نسبت به آموزش و ترویج کشت آن اقدام شود. همچنین با توجه به اهمیت چندمنظوره بودن طرح­های مرتعداری در راستای معیشت پایدار، توصیه می­شود بهره‌برداران مراتع در اراضی دارای قابلیت تولید گیاهان دارویی و با رعایت ضوابط و شرایط، اقدام به پرورش آنها نمایند.